Het Design Museum Den Bosch heeft momenteel een tentoonstelling over Het Design van het Derde Rijk en deze heb ik vandaag bezocht. Op een of andere manier trekt de Tweede Wereldoorlog mij. Wat er gedurende de Tweede Wereldoorlog is gebeurd is niet goed te praten en wij moeten er zeker ook voor zorgen dat dit nooit, maar dan ook nooit meer zal gebeuren. De vraag die mij al jaren bezig houd is hoe het gedachtegoed van één persoon zulke inktzwarte pagina’s in onze geschiedenis boeken heeft kunnen veroorzaken. Door het bezoeken van Het Design van het Derde Rijk hoopte ik hierop een antwoord te krijgen. Want met bepaalde werkwijzen, vormgeving en verspreiding van deze kwaadaardige nazi-ideologie heeft het destijds toch zo ver kunnen komen en dit was allemaal samengepakt in deze tentoonstelling.
De opzet van de tentoonstelling
Een oorlogsmuseum of oorlogstentoonstelling wordt door de meeste mensen wel geaccepteerd. Maar toen er bekend werd dat het Design Museum Den Bosch de tentoonstelling Design van het Derde Rijk ging opzetten, ontstond er toch ineens heel veel commotie. Het is natuurlijk ook heel confronterend om herinnerd te worden in een tentoonstelling hoe er jaren lang zorgvuldig aan het nazisme is gewerkt, dit leidde tot een gruwelijke wereldoorlog alvorens deze instortte. Confronterend omdat volgens het gedachtegoed van de nazi’s zuiverheid centraal stond en bevolkingsgroepen als Joden, Roma en Sinti vernietigd dienden te worden. Dit terwijl wij opgegroeid zijn in een samenleving waarin iedereen gelijk is. De leiders van de Nazi’s keken voor het nazisme naar hun eigen geschiedenis en maakte hierop plannen hoe hun eigen toekomst er uit moest gaan zien en dit kostte wat kost ook probeerden te bereiken.
Hun eigen volk kreeg de romantische kant van de toekomst voorgeschoteld en ook welke welvaart hun gedachtegoed met zich mee kon gaan brengen. Aan de buitenwereld toonde het nazisme het beeld van een zorgeloos leven met veel voorspoed, terwijl er achter de schermen door de nazi’s al concentratiekampen werden neergezet. Dit is behoorlijk tegenstrijdig in mijn ogen en deze tentoonstelling liet dan ook duidelijk zien hoe het nazisme voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog groter en groter werd alvorens het keihard ineenstortte. Ook liet deze tentoonstelling zien op welke manier design hierin een rol heeft gespeeld.
Wat was er te zien?
De tentoonstelling Design van het Derde Rijk toonde een ruime selectie van objecten die de tegenstellingen van het nazisme kenmerkten. Via verschillende onderwerpen krijg je een inzicht in hoe nazi’s via vormgeving, machtsvertoon en symbolen een nieuwe Duitse cultuur probeerde neer te zetten. De nazi’s brachten tijdschriften uit voor verschillende doelgroepen. De nazi’s wisten bijvoorbeeld dat je jonge meisjes anders moest benaderen dan hun moeders. Internationale bezoekers moeten anders worden benaderd dan hun eigen soldaten. Iets wat wij vandaag de dag nog steeds terug zien in ons dagelijks leven. In de instructieboeken die SS-ers kregen is goed te zien hoe elk onderdeel van de beeldvorming rond nazi’s werd ontworpen. Ook werd er bij de massabijeenkomsten niets aan het toeval overgelaten. Ook door het hakenkruis op bijna alles te laten terugkomen werd aan de mensen overgebracht dat dit kruis een goed kruis was.
Omdat ik me al jaren afvraag hoe het toch kon gebeuren dat één persoon de gedachtegang van een heel volk kon veranderen vond ik deze tentoonstelling heel interessant. Normaal gesproken krijgen we in musea dingen te zien die in de ogen van de massa als goed beschouwd kan worden. En als we aan design denken, denken we meestal dat de wereld er beter van wordt. Maar deze tentoonstelling maakte mij duidelijk dat design juist een inzicht geeft in een bepaalde periode met al haar goede én slechte kanten. Deze tentoonstelling was juist het design te zien als instrument in handen van het ultieme kwaad. De nazi’s zijn hier heer en meester in geweest. Ze hebben hun vormgeving gebruikt om hun doel te bereiken. Hierdoor wisten een compleet volk aan hun kant te krijgen.
‘s-Hertogenbosch is dit jaar vijfenzeventig jaar geleden bevrijd uit de handen van de bezetters, de nazi’s. Omdat wij nu zeggen dat wat er vijfenzeventig jaar geleden is gebeurd mag nooit meer gebeuren, moeten wij ook begrijpen hoe bepaalde processen van beïnvloeding destijds werkte voor de nazi’s. Ook vond ik het best interessant hoe het designs van Derde Rijk nog steeds dagelijks invloed heeft op ons leven. Van terrasmeubilair tot de huidige auto’s en de snelwegen waarop wij nu rijden tot de manier waarop ontwerpers hun designs proberen te ontwerpen.
De tentoonstelling is verlengd en nog tot 1 maart te bezichtigen. Wees er snel bij want je moet op voorhand je toegangskaart reserveren.
